W obrębie układu moczowo-płciowego mogą rozwijać się różnego rodzaju nowotwory złośliwe. Jednym z najpowszechniejszych jest rak pęcherza moczowego. Ryzyko zachorowania na ten nowotwór wzrasta z wiekiem. Zapadalność na raka pęcherza moczowego jest nawet czterokrotnie większa u mężczyzn niż u kobiet. Podpowiadamy, jakie objawy towarzyszą schorzeniu i na czym polega leczenie. 

Rak pęcherza moczowego – jak długo się rozwija? 

Rak pęcherza moczowego zaliczany jest do grona najczęściej występujących nowotworów w populacji na całym świecie. W większości przypadków wywodzi się z nabłonka przejściowego. Zazwyczaj dotyka osób w podeszłym wieku. Rak pęcherza moczowego jest najczęściej diagnozowany po 55. roku życia u mężczyzn. Może też występować u osób w młodszym wieku. Jak wskazują statystyki, zapadalność na raka pęcherza moczowego i śmiertelność różnią się w populacji światowej. Wyższy odsetek chorych obserwuje się w zachodniej i południowej części Europy. Śmiertelność odnotowywana jest częściej w krajach rozwijających się. 

Choć etiologia raka pęcherza moczowego nie została do końca poznana, istnieje szereg czynników ryzyka. Zaliczyć do nich można:

  • palenie papierosów – w nikotynie zawarte są substancje toksyczne przedostające się do krwi, a następnie do nerek i pęcherza moczowego;
  • narażenie na niektóre substancje chemiczne (np. naftyloalaninę czy barwniki anilinowe) – dotyczy szczególnie osób pracujących w przemyśle skórzanym, tekstylnym, metalowym i naftowym;
  • zanieczyszczenia związkami arsenu i kadmu oraz rodzaj spożywanego pokarmu – zwłaszcza żywności konserwowanej azotynami czy przetworzonej;
  • przyjmowanie niektórych leków – między innymi tj. chlornafazyna, fenacetyna, metenamina, pochodne tiazolidynodionu; 
  • przywra krwi (Schistosoma haematobium) – zakażenie pasożytem, które przyczynia się do rozwoju stanu zapalnego i metaplazji błony śluzowej pęcherza moczowego;
  • uwarunkowania genetyczne – pozytywny wywiad rodzinny, szczególnie przy pokrewieństwie pierwszego stopnia.

W Polsce nowotwór ten jest diagnozowany u ok. 8 tysięcy osób rocznie. W większości przypadków za zachorowalność odpowiadają tzw. czynniki kancerogenne. Szacuje się, że w 50% spowodowana jest długotrwałym nałogiem tytoniowym. U 30% pacjentów pojawia się na skutek wieloletniej ekspozycji na substancje szkodliwe typu farby, gumy czy produkty naftowe. Nowotwory pęcherza moczowego mogą rozwijać się latami nie wywołując żadnych objawów. Z tego względu najczęściej są diagnozowane w zaawansowanym stadium. 

Jakie są objawy raka pęcherza moczowego? 

Nowotwór ten początkowo rozwija się powierzchownie. Dopiero po pewnym czasie dochodzi do wrastania zmian nowotworowych w ściany pęcherza moczowego. Pierwotne objawy są mało charakterystyczne i często pojawiają się w przebiegu innych schorzeń układu moczowego. Mogą występować przy przewlekłych lub nawracających infekcjach, kamicy pęcherza czy przeroście prostaty. Osoby zmagające się z przykrymi dolegliwościami powinny skonsultować się z lekarzem, który wystawi skierowanie na specjalistyczne badania. 

Jakie symptomy może wywoływać rak pęcherza moczowego? Objawy wczesne, które występują powszechnie również w przebiegu niektórych schorzeń układu moczowego to:

  • zmiana zabarwienia moczu z żółtej na jasno lub ciemnoczerwoną – wynika z obecności dużej ilości krwinek czerwonych; 
  • obecność drobnych i bezkształtnych skrzepów 
  • bolesne i częste mikcje, pieczenie;
  • parcie i uczucie niepełnego opróżnienia pęcherza. 

Do pilnej wizyty u lekarza POZ powinien skłonić nawracający lub przewlekły krwiomocz. Zmiana zabarwienia moczu występuje u 85% chorych. Szerzące się śródnabłonkowo zmiany nowotworowe mogą też wywoływać objawy dyzuryczne, takie jak: częstomocz, parcie na pęcherz moczowy czy zaburzenia mikcji. W początkowych stadiach choroby nie występują poważne symptomy kliniczne, w związku z czym pacjent nie jest świadomy jak groźne schorzenie rozwija się w jego organizmie. Pojawiające się objawy bywają najczęściej mylone z zapaleniem pęcherza, a w przypadku kobiet z plamieniem przed menstruacją. 

W zaawansowanej postaci raka pęcherza moczowego występują bardziej charakterystyczne dolegliwości. Spośród objawów związanych z postępem choroby warto wymienić:

  • bóle w podbrzuszu i okolicy lędźwiowej;
  • problemy z oddawaniem moczu, bezmocz;
  • wyczuwalny i powiększający się guz powoduje utrudnienia odpływu moczu;
  • bóle kostne wynikające z przerzutów odległych. 

Powstawanie obrzęków limfatycznych kończyn jest spowodowane zazwyczaj zajęciem węzłów chłonnych miednicy. Świadczy o zaawansowanym procesie chorobowym. Problemy z odpływem moczu są konsekwencją powiększonych rozmiarów guza. Bóle w kościach pojawiają się w wyniku rozległych przerzutów. 

Rak pęcherza moczowego – leczenie 

Wybór postępowania terapeutycznego zależy od stopnia zaawansowania choroby. Istnieje następująca klasyfikacja nowotworów złośliwych TNM: rak z nabłonka przejściowego nazywany też urotelialnym, rak gruczołowy inaczej gruczolakorak, rak płaskonabłonkowy. Kluczowe znaczenie ma wczesne rozpoznanie choroby. Niepokojące objawy powinny skłonić do wizyty u lekarza, który w pierwszej kolejności przeprowadzi badanie podmiotowe i przedmiotowe. Mowa o szczegółowym wywiadzie z pacjentem na temat czynników ryzyka, towarzyszących dolegliwości oraz dwuręcznym sprawdzeniu rozrostu guza. 

Sposób leczenia uzależniony jest od istnienia przerzutów oraz określenia inwazyjności. Ze względu na stopień zaawansowania, może występować:

  • rak pęcherza moczowego nienaciekający błonę mięśniową (nieinwazyjny – NMIBC) – stanowi ok. 70% wszystkich nowotworów pęcherza;
  • naciekający błonę mięśniową (inwazyjny – MIBC) – to ok. 30% przypadków. 

Jakie są konsekwencje późnego wykrycia raka pęcherza moczowego? Przerzuty rozległe, które wymagają leczenia paliatywnego. W ramach postępowania terapeutycznego wykorzystywana jest wówczas chemioterapia, która ma na celu zmniejszenie rozmiarów guza oraz zniszczenie pozostałości komórek nowotworowych. W przypadku nowotworu nienaciekającego błonę mięśniową NMIBC zastosowanie znajduje elektroresekcja przezcewkowa guza (tzw. TURT) oraz dopęcherzowe wlewy zapobiegające nawrotowi. Metoda ta polega na wycięciu zmiany, tkanek z dna i obrzeża po resekcji. Jeśli guz należy do grupy umiarkowanego bądź wysokiego ryzyka, przeprowadzana jest ponownie po upływie 4-6 tygodni. 

W przypadku raka naciekającego na błonę śluzową istnieje wskazanie do całkowitego wycięcia pęcherza. Ten zabieg chirurgiczny określany jest mianem cystektomii radykalnej i przeprowadzany w znieczuleniu ogólnym. Po jego resekcji istnieje konieczność wytworzenia zastępczego pęcherza jelitowego lub urostomii. Jeśli występują przeciwskazania do całkowitej resekcji lub pacjent nie wyraża na nią zgody, wykorzystywana jest radioterapia. Metoda ta stanowi często uzupełnienie po TURT. Część chorych wymaga chemioterapii, np. M-VAC, PG-cis czy Paklitaksel. 

Rak pęcherza moczowego – rokowania 

Nowotwór ten można całkowicie wyleczyć, jeśli zostanie wykryty na wczesnym etapie zaawansowania. W szybkim rozpoznaniu choroby może pomóc ultrasonografia, badanie cystoskopowe czy histopatologiczna ocena materiału biopsji pęcherza moczowego. Niezwykle ważne są działania profilaktyczne, tzn. rezygnacja z palenia papierosów, utrzymywanie prawidłowej masy ciała, dbanie o regularną aktywność fizyczną i wdrożenie właściwej diety. Warto ograniczyć spożycie alkoholu oraz czerwonego mięsa. Dodatkowo trzeba też pamiętać o regularnym wykonywaniu badania ogólnego moczu. 

Jakie szanse na wyleczenie ma pacjent z zaawansowanymi zmianami nowotworowymi typu rak pęcherza moczowego? Rokowanie zdecydowanie się pogarsza, gdy guz nacieka na mięśniówkę pęcherza oraz okoliczne narządy. Szansa na wyleczenie choroby maleje w sytuacji występowania rozległych przerzutów, na przykład w węzłach chłonnych, wątrobie czy kościach. Postępowanie terapeutyczne powinno być dobrane indywidualnie do pacjenta, tak by uwzględniało jego wiek, stan i choroby współistniejące.